โรคปวดหลังส่วนล่างร้าวลงขา หรือที่บางครั้งเรียกว่าปวดสะโพกร้าวลงขา เป็นอาการที่เกี่ยวข้องกับเส้นประสาทไซแอ็ททิค (Sciatic Nerve) ซึ่งเป็นเส้นประสาทที่ยาวที่สุดในร่างกายมนุษย์ เส้นประสาทนี้เกิดจากการรวมตัวของเส้นประสาทจากกระดูกสันหลังส่วนเอว 5 เส้น มาเชื่อมกันที่บริเวณกระดูกเชิงกราน จากนั้นจึงทอดยาวลงไปควบคุมและหล่อเลี้ยงกล้ามเนื้อและข้อต่างๆ ตั้งแต่สะโพก ต้นขา เข่า น่อง เท้า ไปจนถึงนิ้วเท้า
ไซแอ็ททิคา (Sciatica) คืออาการปวดที่เกิดจากการระคายเคืองหรือการถูกกดทับของเส้นประสาทไซแอ็ททิค ผู้ป่วยมักมีอาการปวดหลังส่วนล่างหรือสะโพก ร้าวลงไปตามขา โดยส่วนใหญ่จะเป็นเพียงขาข้างเดียว พื้นที่ที่มักมีอาการปวด ได้แก่:
- ด้านหลังของต้นขาและน่อง
- หลังส่วนล่างและสะโพก
- ด้านหน้าหรือด้านข้างของขา
- บางครั้งอาจร้าวไปถึงข้อเท้า เท้า และนิ้วเท้า
ลักษณะของอาการ
ระยะเวลา: อาจเป็นเพียงไม่กี่ชั่วโมงหรือยาวนานเป็นวันหรือสัปดาห์ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของสาเหตุ
ความรุนแรง: แตกต่างกันไปตามระดับการระคายเคืองหรือการกดทับของเส้นประสาท
รูปแบบความปวด: อาจมีอาการปวดแบบเมื่อยๆ จนถึงปวดแปลบเหมือนมีดกรีด รวมถึงอาการชา เหน็บ หรืออ่อนแรงที่ขาหรือเท้า
ปัจจัยที่ส่งผลต่ออาการ
สิ่งที่อาจทำให้อาการแย่ลง: การเดิน การก้ม การนั่ง การลุกนั่ง การไอ จาม หรือเบ่งอุจจาระ
การปรับตัวของร่างกาย: ผู้ป่วยอาจเดินตัวเอียงโดยไม่รู้ตัว เพื่อหลีกเลี่ยงการกดทับเส้นประสาท
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง
อุบัติเหตุหรือการบาดเจ็บที่อาจนำไปสู่อาการปวดหลังส่วนล่าง ได้แก่:
- อุบัติเหตุทางรถยนต์
- การตกหกล้ม
- การบาดเจ็บจากกีฬา
- ท่าทางหรืออิริยาบถที่ไม่เหมาะสม
- การใช้กระดูกสันหลังหรือยกของอย่างไม่ถูกวิธี
ปัจจัยเหล่านี้อาจนำไปสู่:
- ความไม่สมดุลย์ของกระดูกสันหลัง
- การเคลื่อนที่ผิดปกติของน้ำในหมอนรองกระดูก
- ความตึงตัวของกล้ามเนื้อสะโพก (Piriformis Muscle)
- การกดทับเส้นประสาทไซแอ็ททิคจากหมอนรองกระดูก
ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดการระคายเคืองหรือการกดทับเส้นประสาทไซแอ็ททิค ซึ่งนำไปสู่อาการปวดหลังส่วนล่างร้าวลงขาได้
วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อปวดหลังส่วนล่าง
เมื่อเกิดอาการปวดหลังส่วนล่างหรือปวดสะโพกร้าวลงขาอย่างกะทันหัน การปฐมพยาบาลเบื้องต้นมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อบรรเทาอาการและป้องกันไม่ให้กระดูกสันหลังได้รับบาดเจ็บเพิ่มเติม ก่อนที่จะได้รับการรักษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ควรปฏิบัติตามขั้นตอนต่อไปนี้:
- หยุดกิจกรรมทันที: เมื่อรู้สึกปวดอย่างกะทันหัน ให้หยุดสิ่งที่กำลังทำอยู่หรือวางของที่กำลังยกทันที
- พักในท่าที่เหมาะสม: ให้พักกระดูกสันหลังโดยการนั่งหรือนอนในท่าที่ถูกสุขลักษณะ
- ประคบเย็น: ใช้น้ำแข็งประคบบริเวณที่ปวดเป็นเวลา 10 นาที ทุกๆ 1-2 ชั่วโมง จนกว่าอาการระบมหรือการอักเสบจะบรรเทาลง
- ทำท่าบริหารกระดูกสันหลัง: ลองทำท่าบริหารกระดูกสันหลังอย่างถูกวิธี หากช่วยบรรเทาอาการ ให้ทำประมาณ 10 นาที ทุกๆ 1-2 ชั่วโมง แต่หากทำแล้วอาการปวดเพิ่มขึ้น ให้หยุดทันทีและปรึกษาแพทย์
- ปรึกษาแพทย์: หากอาการปวด ระบม และการอักเสบยังไม่บรรเทาลง ไม่ควรปล่อยไว้ ให้รีบปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านกระดูกสันหลังโดยด่วน
คำเตือนสำคัญ: อย่าละเลยอาการปวดหลังหรือปวดร้าวลงขา เพราะหากเส้นประสาทถูกกดทับเป็นเวลานาน อาจนำไปสู่ภาวะเส้นประสาทตายและเสี่ยงต่อการเกิดอัมพาตได้ การรักษาแต่เนิ่นๆ จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง
ทางเลือกในการรักษา: ปัจจุบัน โรงพยาบาล เอส สไปน์ ได้นำนวัตกรรมการรักษา โดยใช้เทคโนโลยีเลเซอร์ในการรักษาอาการหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท วิธีนี้ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถหายได้โดยไม่จำเป็นต้องผ่าตัด ซึ่งเป็นทางเลือกที่น่าสนใจสำหรับผู้ที่ต้องการหลีกเลี่ยงการผ่าตัด
